Докторские диссертации на продажу: 46 секунд — 33 тысячи предложений, как будто в интернет-магазине!

Докторлық диссертацияны интернеттен сатып алу барған сайын оңайлап барады. Сенатор Сәуле Айтбаева Қазақстанда мұндай жұмыстарды жазып беретіндердің санының артып келе жатқанын атап өтті. Сенат отырысында ол Білім және ғылым министрлігінен бұл мәселені шешу жолдарын сұрады.

Сенатордың айтуынша, Google-да "докторлық, кандидаттық диссертацияны сатып алу" деген сұрау салған кезде, 46 секунд ішінде 33 мың нәтиже пайда болады. Бұл Қазақстанда да осындай жағдайлар бар. Мысалы, zakaz.kz сайтында кандидаттық диссертацияны іздегендерге "уақытты үнемдейміз, керегін аласыз" деген ұсыныс жасалады. Онда баға мен уақыт көрсетіліп, "оны ғылым кандидаты, докторы жазады, ВАК журналына ғылыми мақала жариялауға көмектесеміз" деп жазылған. Студенттер мен магистранттар плагиаттың оңайлап кеткенін, бақылаудың азайғанын айтады, тек бір парақ тексерілетінін және ғылыми жетекшілердің көмегіне жүгінетіндерін жеткізді. Сонымен қатар, Қазақстандағы ғылым мен жаңашылдықтар туралы мақалалардың саны да азайып барады. Осыған байланысты, министрлік қандай шаралар қабылдауда? Академиялық этика мен ғылыми жұмыс авторының құқықтары бойынша заңнамаға қандай өзгерістер енгізілуі мүмкін?

Білім және ғылым вице-министрі Шолпан Қаринова еліміздегі ғылыми қызметкерлердің халықаралық журналдардағы мақалалармен сәйкестігін тексеру жұмыстары жүргізіліп жатқанын мәлімдеді.

"Біз Білім және ғылым министрлігі бұл мәселені бақылауда ұстап, мониторинг жүргізіп жатыр. Жыл сайын министрлік тарапынан қабылданатын нормативтік актілер зерттеу авторлары мен ғылыми ұйымдарға, ғылыми дәреже беру талаптарына бағытталған. Плагиатқа қатысты бірнеше талаптар қатаңдатылды. Статистикаға сүйенсек, жыл сайын 2 мың грантқа қаражат мемлекеттік бюджеттен бөлінеді. Сонымен қатар, 200-ден астам маман ғылыми дәреже алу үшін докторантураға түседі. Қазіргі уақытта жылына 200 ғылыми жұмыс жарияланады, бұл 20 мың ғылыми қызметкерге шаққанда өте аз. Сондықтан талаптарды қатаңдату мен қазақстандық ғалымдардың ғылыми жұмыстарының халықаралық журналдармен салыстырылуын қарастырып отырмыз", - деді вице-министр.

Сенат спикері Мәулен Әшімбаев вице-министрдің жауабының жеткіліксіз екенін айтып, нақты шараларды сұрады.

"Шолпан Қанатқызы, нақтылау айтыңыз. Плагиат ғылымда өте маңызды мәселе, ғылыми ортада "қылмыс" болып саналады. Білім және ғылым министрлігі плагиатпен күресу үшін нақты қандай шаралар қабылдауда?" - деді ол.

Вице-министр бұл бағытта Бас прокуратурамен бірлесе жұмыс істеп жатқанын және былтыр антиплагиаттың бірыңғай жүйесінің енгізілгенін атап өтті.

"Иә, мұндай жұмыстар жүргізілуде. Біз Бас прокуратурамен бірлесіп жұмыс істеп жатырмыз. Өткен жылы мемлекеттік мекемелерде антиплагиаттың бірыңғай жүйесі орнатылды. Бұл мәселені азайту үшін бұл практиканы жалғастырамыз", - деді Шолпан Қаринова.